1. Бош сахифа
2. Янгиликлар

ЯНГИ СAЙЛОВ - ЯНГИ МУҲИТ халқ иродасини ифодалашнинг демократик тамойиллари

×

Сайловлар - демократик фуқаролик жамияти шаклланган демократик ҳуқуқий давлатнинг асоси ва ажралмас белгиси, халқ иродасини еркин ифода етишнинг асосий шакли. Сайлов, ҳисобдорлик, мансабдор шахсларнинг жавобгарлиги, ривожланган сайлов тизими, сайлов ҳуқуқи, еркин ва очиқ сайловларнинг муносиб ташкил етилиши демократиянинг конституциявий принсипини, фуқароларнинг жамият ва давлатни бошқаришдаги иштирок етиш ҳуқуқларини амалга оширишнинг зарур ва енг муҳим шартидир.

Бўлажак парламент сайловлари, халқ депутатлари вилоят, туман ва шаҳар Кенгашлари “Янги Ўзбекистон - янги сайловлар!” шиори остида ўтказилмоқда.

Бу галги сайловлар 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясининг мақсадлари қабул қилиниши ва жадал амалга оширилиши натижасида вужудга келган сифат жиҳатидан янги сиёсий, ҳуқуқий, ижтимоий-иқтисодий шароитда ўтказилмоқда.

Ушбу Ҳаракатлар стратегияси доирасида тизимли ва ўзаро боғлиқ, демократик, сиёсий, иқтисодий, ҳуқуқий ва ижтимоий ислоҳотлар, давлат ва конституциявий тизимнинг тубдан ўзгариши ва янгиланишлари амалга оширилмоқда.

Шу билан бирга, аниқ натижаларга еришиш, инсон ҳуқуқлари, еркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишни таъминлаш, “Халқ давлат ҳокимиятининг ягона манбаи”, “Инсон манфаати ҳамма нарсадан устундир”, “Ислоҳотлар ислоҳотлар учун емас, балки халқ фаровонлиги учун” тамойилларини амалга ошириш, “Ҳукумат хизмат қилиши керак одамлар емас, ва давлат органлари халққа хизмат қилиши керак” деган таъриф берилган ислоҳотларнинг асосий мақсадлари сифатида.

Бундан ташқари, туб ўзгаришлар ва ютуқлар жараёни қисқа вақт ичида натижалар беради, ишбилармонлик кайфиятини кўтаради фуқаролар орасида фуқароларнинг фуқаролигини мустаҳкамлайди, ҳар бир инсоннинг жамият ва давлат ишларини бошқаришда фаол иштирок етишлари учун шароит яратади. Инсон ҳуқуқлари, еркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, уларнинг ижтимоий ва давлат ривожланишидаги енг муҳим вазифаларни ҳал етишда иштирок етишда фуқаролик жамиятининг турли институтлари, оммавий ахборот воситаларининг сезиларли даражада фаоллашгани қайд етилди.

Бугунги сайлов кампанияси, шунингдек, унинг юқори демократик стандартларга ва умумеътироф етилган халқаро сайлов стандартларига жавоб берадиган, қабул қилинган Сайлов кодекси асосида ташкил етилиши билан ажралиб туради.

Кодекс фуқароларнинг сайлов ҳуқуқларини адолат, шаффофлик, ошкоралик ва ошкораликнинг демократик тамойиллари асосида қатъиян таъминлашга, сайловчиларнинг сайловда еркин иштирок етишлари учун зарур шарт-шароитларни яратишга, улар томонидан депутатликка номзодлар кўрсатган сиёсий партияларга сайловолди ташвиқоти пайтида кенг ва тенг имкониятларга ега бўлишга хизмат қилади.

Қабул қилиш жамиятни демократлаштириш ва либераллаштириш, фикрлар плюрализмини, кўп партиявий тизимни кучайтириш йўлидаги муҳим қадам еди.

Биринчидан, халқаро ҳужжатларнинг қоидалари миллий қонунчиликда тўлиқ амалга оширилади, парламентнинг камида битта палатаси аъзоларининг тўғридан-тўғри сайланишини таъминлайдиган сайловлар тўғрисида. Ўзбекистон Екологик ҳаракати томонидан парламентнинг қуйи палатасига депутатликка номзодлар кўрсатиш ва уларни сайлаш нормалари Қонунчилик палатасидаги (150 ўрин) жойлар сонини сақлаб қолган ҳолда қонундан чиқариб ташланган. Янги ташкил етилган Ўзбекистон Екологик партияси ушбу сайловларда бошқа партиялар билан тенг равишда иштирок етади.

Иккинчидан, сайловчиларга бир нечта партияларнинг сайловда қатнашишини қўллаб-қувватлаш имконияти берилади. Сайловчилар бир ёки бир нечта сиёсий партияларни қўллаб-қувватлаш учун имзо қўйиш ҳуқуқига ега.

Учинчидан, қонунда сиёсий партияларнинг Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутатлигига, маҳаллий Кенгашлар депутатлигига номзодлар кўрсатиш ҳуқуқига ега.

Бундан ташқари, депутатликка номзодлар кўрсатиш сиёсий партияларнинг юқори органлари томонидан амалга оширилади, депутатликка номзодларни танлаш тартибини сиёсий партияларнинг ўзлари белгилайди, аёллар сони камида 30% бўлиши керак.

Сиёсий партиялар томонидан кўрсатилган депутатликка номзодларнинг умумий сонидан, сиёсий партиялар ўз партияларининг аъзоларини ёки партиясиз номзодларни кўрсатишга ҳақли.

Шундай қилиб, ҳар қандай фуқаро, шу жумладан партиясиз ҳам депутатликка номзод бўлиши мумкин ва унинг сайланиш ҳуқуқи тўлиқ кафолатланган. Масалан, Тошкент вилоятидаги сиёсий партиялар томонидан жойлардаги ҳокимият вакиллик органларига депутатликка номзодлар кўрсатиш бўйича ишларни ўрганиш шуни кўрсатадики, уларнинг номзодларининг тахминан 5 фоизи илгари ушбу партиялар аъзоси бўлмаган “ўз номзоди”.

Тўртинчидан, депутатликка номзодларнинг ишончли вакиллари сони кўпайди (парламент учун 10 та, халқ депутатлари вилоят Кенгашлари учун 5 та, халқ депутатлари туман ва шаҳар Кенгашлари учун 3 та). Кузатувчиларнинг роли ҳам кучайтирилди. Сайловларнинг очиқлиги ва демократиклигини таъминлашда сиёсий партиялардан участка сайлов комиссиясининг овозларни умумий танишиш учун санаб чиқилиши тўғрисидаги баённомаси нусхаларини 48 соатдан кам бўлмаган муддатда сайлов участкасига дарҳол жойлаштириш тартиби ўрнатилди.

Бешинчидан, номзод ёки кузатувчи сайлов жараёнининг ҳар қандай жиҳати бўйича шикоят қилиш ҳуқуқига ега. Шунингдек, сайлов комиссияларининг қарорларига депутатликка номзодлар кўрсатган сиёсий партияларнинг органлари, депутатликка номзодлар, ишончли шахслар, кузатувчилар ва сайловчилар юқори сайлов комиссиясига ёки қарор қабул қилинганидан кейин ўн кун ичида судга шикоят қилишлари мумкин. Бундай ҳолда, шикоят кўриб чиқилиши керак. Сайлов куни келиб тушганидан кейин уч кун ичида, агар сайлов кунига олти кундан оз вақт қолган бўлса - дарҳол. Шикоятларни кўриб чиқишда даъвогарлар бевосита иштирок етиш ҳуқуқига ега.

Шунингдек, Сайлов кодекси сиёсий партияларнинг дастурлари ва (ёки) сайловолди платформалари тўғрисидаги маълумотларни тарқатиш шаклида амалга ошириладиган сиёсий партиялар ва уларнинг номзодларининг сайловолди ташвиқоти турларини, шакллари ва усулларини аниқ белгилаб беради. Унинг номзоди учун, шунингдек, номзод тўғрисида маълумот бериш, унга овоз бериш тўғрисида илтимоснома билан. Шундай қилиб, фуқароларни депутатликка номзодларнинг сайловолди дастурлари, уларнинг ишбилармонлик ва маънавий фазилатлари билан кенг таништириш, сайловчиларнинг сайловга тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш тўғрисида хабардорлигини ошириш бўйича самарали тарғибот-ташвиқот ва ахборот-таҳлил ишларини ташкил етиш учун шарт-шароитларни таъминлаш чоралари кўрилмоқда. Мамлакат ҳаётидаги енг муҳим ижтимоий-сиёсий воқеа бўлиб, сайловчиларнинг ўз хоҳиш-иродаларини еркин ифода етилишини кафолатлайди.

Сайлов кампанияси даврида сиёсий партиялар, депутатликка номзодлар учун оммавий ахборот воситаларидан сайловчилар билан, жамоатчилик билан, уларда кўрсатилган сайловолди дастурларининг қоидалари билан танишиш учун фойдаланиш учун кенг ва тенг имкониятлар яратилади.

Хулоса қилиб шуни таъкидлаш керакки, сайловолди ташвиқоти пайтида қонунларга қатъий риоя қилинади ва сиёсий партиялар ва мамлакатимиз барча фуқароларининг фаол ҳаёти, сиёсий позицияси намоён бўлиши сайловларнинг демократик тамойилларга тўла мос равишда муваффақиятли ўтказилишига ёрдам беради.

Янги сайловлар, шубҳасиз, ҳақиқий демократик ҳуқуқий давлат қуриш йўлида жадал ривожланиб бораётган Ўзбекистон учун янги имкониятлар очиб беради.

Маърифжон УСМОНОВ,

Карине ЖAВAКОВA